U hap ekspozita “Gjithë lotët tanë”
“Shumë lot janë derdhur në tokat tona. Jo më shumë, të lutem!” – ky është mesazhi i dërguar të mërkurën nga hapja e ekspozitës fotografike “Të gjithë lotët tanë”. Ekspozita kushtuar historive të dhimbshme të viktimave të luftërave në ish-Jugosllavi hapi zyrtarisht festivalin “Mirëdita, Dobar Dan!” në Beograd.
Organizuar nga Iniciativa Qytetare, Integra, Aksioni Paqësor dhe New Social Initiative, me mbështetjen e PAX dhe ICTJ, ekspozita u hap të mërkurën në Endzio Hab në Beograd. Ekrani përdor fotografinë si mjet për t’u dhënë zë viktimave të luftërave – të vrarë, të rrëmbyer, të zhdukur, të zhvendosur dhe familjeve të tyre.
Ekspozita përbëhet nga 34 fotografi origjinale të realizuara nga katër fotografë në vende të ndryshme në Serbi, Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut. Atdhe Mulla, Borislav Pešić, Arbnora Memeti dhe Nake Batev nuk e njihnin njëri-tjetrin, por arritën që përmes fotografive të tyre të tregojnë një histori universale që bashkonte kujtimet e dhimbshme të njerëzve të thjeshtë dhe vuajtjet e tyre.
Tregimet përdorin dëshmi personale të viktimave për të paraqitur disa aspekte të luftërave në ish-Jugosllavi – fotografi familjare të personave të zhdukur, skena krimi, varre masive, persona të zhvendosur brenda vendit dhe memorialë. Të gjitha tregojnë pasojat e gjata të konfliktit që ndihen ende sot dhe tragjedinë dhe kompleksitetin e luftës.
“Qëllimi i kësaj ekspozite është t’i mbështesë familjet e viktimave në kërkim të së vërtetës dhe drejtësisë dhe të krijojë hapësirë për ndërtimin e paqes së qëndrueshme në rajon”, tha Teodora Zahirović nga Iniciativa Qytetare në hapje të ekspozitës.
Fotografi dhe kuratori i ekspozitës në Beograd Borislav Pešić Blagoja tha se ai qëllimisht nuk donte t’i rregullonte fotografitë sipas origjinës territoriale dhe autorit, por vendosi t’i përziejë ato:
“Ashtu siç dua që njerëzit e këtij rajoni të përzihen, të pajtohen, t’i japin dorën njëri-tjetrit dhe të përqafohen. Ne duhet të ecim përpara. Është koha për të fshirë lotët dhe për të qetësuar dhe për të pajtuar shpirtrat. Le të na shikojnë, le të na paralajmërojnë dhe le të kujdesen që të mos i bëjmë më të njëjtat gabime”.
Nataša Šćepanović nga Shoqata e Familjeve të Viktimave të Kosmetit tha se nuk do të ketë përparim pa zgjidhjen e fatit të personave të pagjetur dhe pa u marrë me të kaluarën.
“Familjet e viktimave u mblodhën nga pikëllimi dhe dhimbja. Ne dërgojmë mesazhe paqeje, solidariteti dhe empatie reciproke për të ardhmen e brezave që do të vijnë, për ndërtimin e një shoqërie më humane dhe më të mirë. Të gjithë lotët tanë të përbashkët le të jenë një kujtim i përhershëm se një fat i tillë nuk i ndodh askujt”, tha ajo.
Fotografja Arbnora Memeti tha se në Ballkan flitet pak për të kaluarën sepse të gjithë i perceptojnë këto histori si një “bombë që do të shpërthejë” dhe kanë frikë. Megjithatë, është e nevojshme të flasim për të kaluarën, ajo nuk mund të ndryshohet, por njerëzit mund të japin duart e pajtimit për të filluar të jetojnë ndryshe.
Atdhe Mulla, një fotograf nga Prishtina, theksoi se të gjithë i dinë të dhënat për luftën, por ato janë vetëm numra; Megjithatë, fotot tregojnë se pas numrave fshihen historitë e njerëzve.
Sofija Todorović, drejtoreshë programore e Nismës Rinore për të Drejtat e Njeriut, vlerësoi se biseda për të kaluarën është e pashmangshme sepse “nëse jemi njerëz, ua detyrojmë atyre që nuk janë më, ua kemi borxh; vetes dhe atyre që po vijnë. .”
“Kjo është një ekspozitë për historitë e viktimave të luftës – në mesin e tyre ka viktima serbe dhe viktima të nacionaliteteve të tjera. Për dekada kemi qenë dëshmitarë të manipulimit të viktimave dhe mesazhi ynë është se do të mbrojmë kujtimin e çdo viktime të pafajshme duke ndërtuar një të ardhme në të cilën konfliktet nuk janë një kërcënim real”, tha ajo.
Ekspozita “Të gjithë lotët tanë” do të jetë e hapur për vizitorët çdo ditë nga ora 14 deri në 19:00 deri më 1 qershor 2022. Gjatë vitit 2022, fotografitë do të ekspozohen edhe në Shkup dhe Prishtinë.
Kjo ekspozitë hapi zyrtarisht festivalin “Mirëdita, dobar dan!” e cila do të zgjasë deri më 28 maj në disa lokacione të Beogradit. Edicioni i sivjetshëm i festivalit, i organizuar nga Nisma e të Rinjve për të Drejtat e Njeriut, Iniciativat Qytetare, Forumi ZFD dhe Integra nga Kosova, ndërthur artin, skenën bashkëkohore kulturore dhe ngre çështje të rëndësishme që kanë të bëjnë me të kaluarën dhe të ardhmen në kohët e ardhshme që janë një sfidë e madhe për Kosovën dhe shoqërinë serbe.
Teksti origjinal është marrë nga faqja e internetit të Iniciativës Qytetare në gjuhën serbe.
Ekspozita është pjesë e projektit “Fuqizimi i zërave gjithpërfshirës të viktimave, transformimi i narrativave” (SIVV). Ky projekt është një iniciativë e përbashkët e implementuar në Kosovë, Serbi dhe Maqedoni të Veriut, nga Lëvizja për Paqe PAX, Qendra Ndërkombëtare për Drejtësi Tranzicionale (ICTJ), Integra, Nisma e Re Shoqërore (NSI), Iniciativat Qytetare (CI), dhe Veprimi për Paqe (PA), mbështetur nga Bashkimi Evropian.
