Shfaqja e vigjilentëve në skenën politike të Kosovës

Votuesit e Kosovës po përballen me zgjedhjet e shtata parlamentare në 18 vite dhe siç shihet nga shumica, zgjedhjet më të pasigurta deri më tani. Pasiguria reflektohet jo vetëm në atë se kush do të jetë fitues i zgjedhjeve, por edhe në ndryshimet që zgjedhjet mund të sjellin. Për herë të parë, pas rreth dy dekadash, PDK-ja dominuese mund të bëhet pjesë e opozitës, ndërsa nga ana tjetër, për herë të parë në 14 vjet aktivitet politik aktiv, lëvizja Vetëvendosje mund të bëhet pjesë e degës ekzekutive në të Kosovës.

Kur bëhet fjalë për fitimin e zgjedhjeve, sondazhet para zgjedhjeve i japin një avantazh të parëndësishëm LDK-së, partisë së ish-kryeministrit të Kosovës Isa Mustafa, parti kjo që po teston nivelin e seksizmit në publikun e Kosovës duke e emërtuar kandidaten e parë femër për kryeministre të Kosovës, Vjosa Osmanin. Sondazhet më optimiste parashikojnë deri në 29% mbështetje ndaj këtij opsioni nga votuesit e Kosovës, ndjekur nga Vetëvendosja me 24% dhe PDK me 21%.

Nëse LDK ose Vetëvendosje do të jetë partia e rangut të parë apo e rendit të dytë, ka më pak rëndësi tani, pasi duket shumë e mundshme që këto dy parti mund të formojnë një koalicion pas zgjedhjeve dhe ,sipas burimeve të afërta me Vetëvendosjen, kjo parti është e gatshme të heqë dorë nga pozita e kryeministrit nëse në qeverinë e ardhshme i caktohet Ministria e Drejtësisë, Ministria e Financave dhe Ministria e Punëve të Brendshme.

Që nga fillimi, Vetëvendosje ka qenë duke ndërtuar një bazë për mbështetje politike mbi parulla nacionaliste (më të dukshme për komunitetin serb), por edhe në një qëndrim të fortë kundër korrupsionit dhe që kanë të bëjnë me strukturat që, siç e shohin, kanë “kapur institucionet “(të cilat janë qëndrime me një jehonë shumë më të madhe në komunitetin shqiptar të Kosovës).

Sidoqoftë, perspektiva realiste e një ndryshimi serioz të pushtetit në institucionet e Prishtinës shoqërohet me një masë të caktuar të kujdesit, në mënyrë që të mos ketë eufori të dukshme ose indikacion të erërave të forta të ndryshimit në publikun e Kosovës. Arsyeja për këtë është papërvoja e Vetëvendosjes në qeverisje, por edhe ato që shihen si tiparet e mundshme autokratike të udhëheqësit të saj, Albin Kurti.

Për vite me rradhë, Vetëvendosje ka dërguar mesazhe në lidhje me nevojën për t’u marrë me korrupsionin dhe udhëheqësit e të ashtuquajturit krah të luftës, por ekziston një dozë e pakapshme në këto paralajmrime të drejtësisë vigjilente pasi që qëndrojnë larg me kancerin e shoqërisë që shtyen shumë të mendojnë se kjo lëvizje mund të përdorë abuzimin e autorizimit dhe të përfshihet drejtpërdrejt në sistemin e drejtësisë, për të siguruar një përmbushje efektive dhe të shpejtë të premtimeve të tyre afatgjata. Gjithashtu, ekziston një shqetësim që ngritet me këtë paraqitje, se kjo do të ishte thjesht një formë e re e uzurpimit të institucioneve dhe vënia e tyre në shërbim të fokusimit vetëm tek kundërshtarët politikë. Jo se një përballje e tillë nuk do të ishte e arsyetuar, por çdo qytetar i moderuar (ose tifoz i komikëve të heronjve të torturuar) me të drejtë do ta pyesë veten – a do të përfundojë me këtë?

Dhe, ndërsa shqetësimi i pjesës shqiptare të shoqërisë kosovare është potenciali autokratik i Kurtit, pala serbe është e interesuar vetëm nëse ata do të kenë dikë për të dialoguar.

Dialogu i Berlinit dhe Uashingtonit

Megjithëse i shpallur si viti i një marrëveshje, viti 2019 po përfundon dhe asnjë takim zyrtar nuk ka ndodhur në kuadër të dialogut me Prishtinën, për shkak të vendimit të qeverisë së Kosovës për të futur tarifa për mallrat nga Serbia dhe Bosna dhe Hercegovina në nëntor të vitit të kaluar, në përgjigje në përpjekjet diplomatike të Serbisë për të parandaluar anëtarësimin e Kosovës në INTERPOL dhe të nxisë disa shtete të rishqyrtojnë vendimin e tyre për njohjen e Kosovës. Sidoqoftë, fakti që nuk u mbajtën bisedime këtë vit nuk i ndalon anëtarët më optimistë të bashkësisë ndërkombëtare, veçanërisht zyrtarët e Departamentit të Shtetit të SHBA, të besojnë se negociatat do të vazhdojnë pas formimit të një qeverie të re në Prishtinë.

Përderisa dialogu është tema e të gjitha temave për komunitetin serb, partitë që përfaqësojnë komunitetin e shumicës në Kosovë në përgjithësi shmangin vendosjen për këtë çështje. Përjashtimi i vetëm është Ramush Haradinaj, udhëheqësi i AKR-së dhe Kryeministri në largim i Kosovës. Ai ka vazhduar politikën e tij që nga nëntori i kaluar, duke shpresuar se Serbia do ta njohë Kosovën në këmbim të heqjes së tarifave për importin e mallrave serbe – tregun për njohje – ashtu si ai përshkruan atë politikë të tij, që nëse mund t’i besojmë atij dhe vëllaut të tij Daut Haradinaj, arsyeja se pse Haradinaj u thirr në korrik për t’i dhënë Gjykatës Speciale një dëshmi si të dyshuar dhe pse dha dorëheqjen.

Me parullat “100% Kosovë, 100% shtet”, Haradinaj po mundohet të zgjoj votuesit e tij, por nuk duhet harruar që edhe përpara zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në 2017 Haradinaj ishte pjesë e opozitës që rrëzoi qeverinë e Isa Mustafës, ndër të tjera, për shkak të marrëveshjes së demarkacionit me Malin e Zi. Në fillim të atij viti, ai u betua për të mbrojtur 8.000 hekter të territorit të Kosovës dhe deri në fund të atij viti dhe sapo u bë Kryeministër miratoi Ligjin për Ratifikimin e marrëveshjes atëherë të diskutueshme me Malin e Zi që ishte një nga gjërat e para të miratuara nga asambleja e re.

Partitë e tjera politike në Kosovë kanë treguar gjithashtu një shkallë fleksibiliteti në një pikë të aktiviteteve të tyre politike. Nuk dihet vetëm se çfarë të pritet nga Vetëvendosja, e cila nuk ka pasur mundësinë të jetë në pushtet. Mirëpo, duke gjykuar nga njoftimet e liderit të këtij subjekti politik që qeveria e ardhshme, e cila ai beson se do të jetë pjesë e saj, mund të pezullojë vendimin për tarifat dhe të prezantojë “masa reciprociteti” për Serbinë, nuk është e mundshme që ata gjithashtu do të jenë më pragmatikë sesa presin votuesit e tyre më besnikë.

E gjithë kjo çon në një mendim se arritja e një marrëveshje nuk do të varet aq shumë nga kush është ulur në të kundërtën e delegacionit serb, por nëse përfaqësuesit ndërkombëtarë në raundin e ri, kryesisht SH.B.A- të dhe Gjermania, do të harmonizojnë parametrat e tyre brenda të cilave një marrëveshje duhet të arrihet

Publiku kritik ka kohë që vlerëson se pala gjermane është kundër kundërshtimit të ndryshimit të kufijve, si një model i arritjes së një marrëveshje përfundimtare, ndërsa një pjesë e administratës amerikane është disi më e hapur në këtë qasje. Gjithashtu, njohja nuk është një imperativ për gjermanët, ndërsa për amerikanët është. Mbetet të shihet se sa realiste është që këto qëndrime të pakonfirmuara të dy qendrave të pushtetit të afrohen me njëri-tjetrin.

Skena politike serbe në Kosovë

Kur bëhet fjalë për përfaqësuesit politikë serbë që kandidojnë për zyre në institucionet e Kosovës, fitorja e Listës Serbe është e sigurt, ndërsa e vetmja pyetje është mundësia e një ose dy alternativave të tjera politike gjithashtu të fitojë një nga 10 vendet e destinuara për partitë që përfaqësojnë Serbët e Kosovës. Numri i votave për të ashtuquajturin “pragu i pakicës” do të varet nga pjesëmarrja e votuesve serbë dhe në vitet e kaluara kishte rreth 2,000 deri 3,000 votave për vendin e parlamentit. Partia e Pavarur Liberale dhe Koalicioni i Lirisë kanë shansin më të madh për të fituar të paktën një vend parlamentar.

Sidoqoftë, kur bëhet fjalë për dialogun, përkundër mesazheve nga Lista Sërbe dhe përfaqësuesve të Zyrës për Kosovë, duke thënë se fitimi i të gjitha 10 vendevee kryenegocatorit serb, Presidenti Vuçiq, mund të jetë “erë në kurriz” dhe forcon pozicionin negociues të Serbisë, por e vërteta e këtyre pretendimeve është e diskutueshme.

Lista Serbe filloi mandatin e saj të fundit me 3 pozita ministrore dhe 10 vende parlamentare në grupin parlamentar të Listës Serbe, të cilit iu bashkua një deputet Goran, i cili është një përfaqësues që nuk është regjistruar që nga Koalicioni për Kthim në 2001, dhe progresi në dialog po mungonte ende, ndërsa partnerët e koalicionit të Listës Serbe morën një seri vendimesh që konsiderohen të dëmshme për komunitetin serb, siç është vendimi për tarifat dhe transformimi i FSK-së.

Ngjashëm si me partitë me shumicë, duket se ndarja e ulëseve për partitë serbe në Kuvendin e Kosovës nuk do të ketë një ndikim të rëndësishëm në rrjedhën e mëtejshme të dialogut.