Profesionistë dhe propagandist

Media ka pësuar ndryshime të shumta gjatë historisë, veçanërisht që nga fundi i shekullit të 20-të. Zhvillimi i teknologjisë është i dukshëm dhe shpejtësia me të cilën ne ndajmë informacionin ka çuar në një ndryshim në standardet e raportimit.

Përveç mediave të reja tashmë të themeluara – televizioni, radio, gazetat dhe uebsajtet e mëvonshme – u shfaqën media të reja në dekadën e parë të shekullit të 21-të – rrjetet sociale. Vendosja e informacionit ndodh shumë më shpejt, dhe informacioni është më i shkurtër dhe më efektiv. Ka nevojë për sensacionizëm dhe dëshirë për të qenë i pari.

Në ditët e sotme, çdokush mund të publikojë informacion, duke e mbështetur atë me një foto ose video. Duket se kush ka celular mund të jetë gazetar. Sa më e frikshme dhe më e turpshme të jetë përmbajtja, aq më shumë klikime tërheq. Fatkeqësisht, kjo nxit shumë dezinformata dhe lajme të rreme që krijojnë keqkuptime për mediat profesionale.

Ndikimi i rrjeteve sociale duket se është kuptuar më së miri nga politikanët që i përdorin ato për të promovuar politikat dhe gënjeshtrat e tyre. Tweeting-u ka filluar dhe mediat janë bërë transmetuese të cicërimave dhe deklaratave publike, sepse rrallëherë mund të marrin përgjigje për pyetjet nga politikanët në pushtet.

Vlen të theksohet fakti i trishtuar se në vitet e fundit, politikanë dhe njerëz të tjerë me ndikim janë bërë pronarë të një numri të madh mediash, kështu që standardet e shtëpive dikur profesionale mediatike dhe agjencive të lajmeve në rajon tashmë janë shembur plotësisht. Gazetarët që punojnë në redaksi të tilla udhëzohen dhe harrojnë kodet dhe etikën profesionale. Ata janë punëtorë në shërbim të qeverisë, aty për të tundur kokën dhe për të mbajtur mikrofonat.

Për fuqinë e madhe të medias dëshmojnë edhe luftërat nga e kaluara jo shumë e largët. Mediat nuk janë përgjegjëse për shpërthimin e luftërave, por ka shembuj të shumtë të raportimeve luftarake, veçanërisht në ish-Jugosllavi. Të gjithë morën anën e tyre dhe disa reporterë të luftës, edhe kur nuk ishte e nevojshme, e tepruan.

Kur është fjala për Kosovën, para dhe gjatë luftës, serbët i merrnin të gjitha informacionet nga një shtëpi mediatike – Radio Televizioni i Serbisë, arti i së cilës ishte edhe Radio Televizioni i Prishtinës. Prandaj nuk është për t’u habitur që popullsia vendase serbe tradicionalisht mbështeti Partinë Socialiste të Serbisë, të udhëhequr nga Sllobodan Millosheviqi; nuk kishin mundësi të dëgjonin palën tjetër, opozitën. Këto media shpesh kanë formësuar opinionet e komunitetit serb për fqinjët e tyre shqiptarë.

Mirëpo, raportimi propagandistik nuk i ka anashkaluar as fqinjët tanë shqiptarë. Mund të shohim se këndvështrimi i tyre për serbët dhe Serbinë është formësuar nga deklaratat e viteve të fundit të politikanëve dhe raporteve të mediave. Në ato raporte, Serbia është cilësuar si “një shtet kriminal dhe gjenocidal”, dhe komuniteti serb që jeton këtu si një minoritet me të drejtat më të gjera në Evropë. Kjo mund të jetë kështu në letër, por praktika është e ndryshme. Megjithatë, kjo nuk është e rëndësishme për ta, dhe e vetmja gjë e rëndësishme është ajo që shkruhet në Kushtetutë.

Krahas shumë mediave profesionale, qëllimi kryesor i të cilave është raportimi dhe verifikimi i paanshëm i informacionit, fatkeqësisht po aq janë edhe ata që nuk respektojnë këto standarde. Kosova po shënon një rritje të numrit të portaleve që merren me këtë zanat në mënyrë joprofesionale dhe lajmet e të cilave shpeshherë janë të paverifikuara dhe të pasakta.

Natyrisht, në Kosovë ka nga ata që vazhdojnë të dështojnë të mësojnë të mos manipulohen nga politikanët, të mos përdoren si armë, të mos përdoren për suksesin e dikujt politik, për ngritjen e tensioneve, madje edhe për të provokuar konflikt. Në këtë aspekt, mediat janë shpesh armë në duart e të fuqishmëve – megafonë të deklaratave dhe gënjeshtrave të tyre.

E mbani mend historinë e mbytjes së djalit nga Çabëri, në mars të vitit 2004? Epo, ajo histori, ose më mirë, raportimi i gazetarëve të transmetuesit publik të Kosovës që pretendonin se serbët shkaktuan aksidentin në Ibër, çoi në vrasjen e 19 personave, dëbimin e 4000 serbëve, djegien e 800 shtëpive dhe 39 objekteve. të Kishës Ortodokse Serbe në dy ditët e dhunës së marsit. Shumë nga pasojat e një raportimi të tillë mbeten të pandryshuara edhe sot e kësaj dite. Ata e kujtojnë atë. Gazetarët e RTK-së nuk u ndëshkuan; përkundrazi, ata u shpërblyen me arsimim në trajnime të paguara mirë.

Duket se ka qenë në interesin e dikujt në atë kohë që të raportojë në një mënyrë të tillë, të prodhojë kaos për të dëbuar një popull, në këtë rast serbët. Një lajm i rremë nxiti masat drejt dhunës.

Pavarësisht kësaj, shumë janë ende të pavetëdijshëm për fuqinë e medias. Ata mund t’i sjellin lavdi dikujt ose ta shkatërrojnë atë me raportimin e tyre. Mediat shpesh i bëjnë të dyja, dhe serbët janë dëmtuar rëndë nga kjo lëvizje e gazetarëve të transmetuesit publik të Kosovës. Kjo është arsyeja pse kontrollimi i informacionit është thelbësor.

Megjithatë, në Kosovë, shembujt e këqij duket se harrohen shpejt. I njëjti transmetues publik ka etiketuar vazhdimisht organizata apo individë nga komuniteti serb në Kosovë. Një shembull ishte një tekst me titull “Graçanica financon një OJQ që mbledh të dhëna kundër UÇK-së”. Ky tekst i transmetuar nga RTK nga faqja e Gazetës Metro, ndërton lidhjen e Qendrës për Paqe dhe Tolerancë nga Graçanica, e cila që nga viti 1999 merret me mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të njeriut, kulturës dhe mediave, me propagandën ruse. duke i etiketuar si kërcënim për UÇK-në. Në krye të kësaj, u publikua edhe një foto e një personi të përfshirë në punën e organizatës, duke e etiketuar atë dhe duke e vendosur në një situatë të pasigurt sigurie.

Sot, kolegët gazetarë shqiptarë transmetojnë rregullisht deklaratat e Presidentes së Kosovës Vjosa Osmani, Kryeministrit Albin Kurti dhe zyrtarëve të tjerë të Kosovës se si Serbia kreu gjenocid në Kosovë. Fatkeqësisht, nuk vura re që asnjë nga kolegët e mi të kontrollonte përkufizimin e gjenocidit dhe cila gjykatë ka kompetencën për të shfuqizuar një pretendim të tillë. Për këtë në Kosovë deri më tani nuk ka vendosur asnjë gjykatë vendore apo ndërkombëtare. Gjithashtu, nuk kam vërejtur ndonjë personazh publik në mesin e shqiptarëve të Kosovës që të shprehë qëndrimin e kundërt apo të vërë në dyshim akuzat lidhur me gjenocidin. Së fundi, Kosova ende nuk ka kërkuar mendimin e një institucioni përkatës për të vërtetuar se forcat ushtarake dhe të sigurisë serbe e kanë kryer atë.

Në vend të kësaj, ata transmetojnë verbërisht deklaratat e politikanëve të cilët vazhdimisht, për të ngritur tensione, përsërisin këtë fjali të tmerrshme. Transmetimet e përsëritura të deklaratave të tilla të zyrtarëve të përmendur të Kosovës do të bëjnë që qytetarët e Kosovës, në radhë të parë shqiptarët, të besojnë se në Kosovë vërtet është kryer gjenocid nga Republika e Serbisë, gjegjësisht RFJ e atëhershme.

Ju mund të shihni përsëri shkëndija në të gjithë vendin, gjë që është e frikshme. Sepse, çfarë të presësh nga ata që besojnë në deklarata dhe raportime të tilla mediatike? Një pogrom i ri i marsit? Nuk do të doja ta përjetoja më, as të raportoja për të.

Tensionet vazhdojnë të rriten ditët e fundit, shtypi shqiptar në Kosovë raporton për muralin e të dënuarit të Hagës Ratko Mlladiq në Beograd, e përmendet edhe ajo e pikturuar në Zveçan.

Përsëri, flitet për gjenocid, kujtime të “regjimit të lig të Millosheviqit” dhe ekuacione të Srebrenicës dhe Kosovës.

Nuk ka asnjë justifikim për muralin në Beograd, në Zveçan/Zveçan apo në qytete të tjera. Dridhem nga vetë mendimi i tyre dhe atyre që i mbrojnë dhe lavdërojnë komandantin e luftës. Ajo që më inkurajon në gjithë këtë situatë është se në Serbi ka nga ata që e kundërshtojnë atë, që kanë mendime kritike dhe ndërmarrin veprime, se ekzistojnë Aida Ćorović dhe Jelena Jaćimovic. Unë nuk e shoh këtë këtu në Kosovë. Nga shumë kryqëzime, në rrugët kryesore teksa vozitim, nga tabelat e mëdha na përshëndesin komandantët e luftës të ish-UÇK-së, ish-zyrtarë të lartë të Kosovës të akuzuar për gati njëqind vrasje të civilëve serbë dhe romë, si dhe disidentë politikë shqiptarë. Në Kosovë nuk ka asnjë mendim kritik për këtë, përkundrazi, edhe intelektualët kosovarë, përfshirë edhe disa gazetarë, e përkrahën fushatën “Liria ka emër – UÇK” me një fotografi masive të Hashim Thaçit dhe Kadri Veselit. Fatkeqësisht, ata nuk janë të interesuar se kush i paguan ato billborde dhe sa para shpenzohen për to.

Sigurisht që mediat në Serbi nuk duhet të përjashtohen nga përgjegjësia. Tabloidët kryesisht shkruajnë për Kosovën në një kontekst negativ dhe për shqiptarët, pothuajse gjithmonë në mënyrë pejorative. Rritja e tensioneve dhe shpallja e luftërave janë tituj të shpeshtë në tabloidet, me ngjarje dramatike që më së shpeshti parashikohen të ndodhin në veri të Kosovës. E ku tjetër do të ndodhnin veçse në “pjesën e papushtuar të territorit”. Gjatë aksionit të forcave speciale dhe më pas bllokadës në Jarinje dhe Bërnjak për shkak të çështjes së targave, mediat lajmëruan hyrjen e ushtrisë serbe dhe raportuan për armë, helikopterë dhe tanke, me qëllim që, supozoj, të fusin frikën. shqiptarët. Situata ka qenë e tensionuar, por duket jo aq sa e kanë bërë të ditur disa media. Gjëra të tjera ndodhën në barrikada – piqeshin piper për ajvar, piheshin disa pije, dëgjohej muzikë, por pak raportuan për këtë.

Falë vëmendjes dhe raportimit mediatik, njerëzit që përndryshe mund të ëndërronin vetëm pushtetin, arrijnë në poste të rëndësishme. Në komunitetin serb, disa media dhe gazetarë e kanë zakon të “përmirësojnë” politikanët e rinj, duke i kthyer në intelektualë. Është për të ardhur keq, sapo të “përmirësohet”, të njëjtët politikanë përdorin median si një instrument për të përcjellë deklarata nxitëse dhe premtime madhështore që zakonisht nuk i përmbushin.

Jo të gjitha mediat bëjnë pjesë në të njëjtën shportë. Fatmirësisht edhe Kosova ka shembuj të shkëlqyer të mediave që e bëjnë punën e tyre me nder, me standarde të larta të profesionalizmit. Ata që kanë qenë kronikanë të ngjarjeve në Kosovë dhe që nuk janë dhe nuk lejojnë të manipulohen, të gënjehen, që nuk përgjithësojnë dhe nuk raportojnë se të gjithë shqiptarët janë të këqij, as që të gjithë serbët janë të këqij, ata që gjithashtu publikojnë lajme të mira dhe shembuj respekti dhe bashkëpunimi mes fqinjëve.

Mediat, përveç që ndikojnë në prishjen e marrëdhënieve ndëretnike, jam i sigurt se mund të ndikojnë edhe në njohjen dhe mirëkuptimin më të mirë të qytetarëve që jetojnë në Kosovë, në radhë të parë serbëve dhe shqiptarëve.

Mos harroni, roli i mediave është thelbësor dhe ndikimi i tyre është i fortë.

Seria e Op-Eds brenda Kolektivit të Kosovës

Opinionet e shprehura në këtë seri të op-eds nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht ato të Fondi Ballkanik për Demokraci të Fondit Gjerman të Marshallit në SHBA (BTD), Agjencia Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) ose Qeverisë së SH.B.A.

Projekt mbështetet nga Fondi Ballkanik për Demokraci i Fondit Gjerman të Marshallit në SHBA dhe USAID.