Dialogu në respirator

azhdimi i dialogut në vitin 2020 është një shans, por arritja e një marrëveshje përfundimtare është pothuajse joekzistente. Dhe nëse nuk ka marrëveshje këtë vit, çështja është nëse dhe kur do të jetë.

Kontekst

2020 u përmend si viti i zgjidhjes për një arsye apo një tjetër: dialogu Beograd-Prishtinë ka marrë vëmendjen e administratës së lartë të SHBA për dy vitet e fundit. Arsyeja për rritjen e interesit të administratës Donald Trump është nevoja për sukses ndërkombëtar diplomatik në vitin e zgjedhjeve në SHBA.

Bazuar në thashethemet dhe gjykimet përreth, duket se deri në fund të vitit 2017, Vuçiç dhe Thaçi kishin arritur në një zgjidhje të caktuar që përfshinte demarkacionin / ndarjen territoriale të Kosovës / shkëmbimin e territoreve me njohjen e pjesës tjetër të Kosovës nga Beogradi zyrtar. Të dy kishin arsyet e tyre.

Presidenti i Kosovës ka kërkuar shpëtimin nga kërcënimet nga aktakuza e gjykatës speciale në formën e një afirmimi ndërkombëtar të tij si lojtar në procesin e paqes në Evropë. Përveç interesit personal, është bërë e qartë se Kosova ende nuk mund të kapërcejë status quo-në e saj përkundër njohjeve të shumta pa njohje nga vendi amë.

Në anën e kundërt të tryezës së bisedimeve, Aleksandar Vuçiç ndërtoi forcën e tij falë mbështetjes ndërkombëtare për bashkëpunim për çështjen e Kosovës, e cila duhej të përfundohej në një moment. Prandaj, biseda që përfshin copëtimin e territorit dhe njohjen serbe të Kosovës erdhi për një arsye: nuk ka asnjë elitë politike në Beograd që aktualisht de jure do ta njohë Kosovën brenda këtyre kufijve dhe do të mbijetojë politikisht. Edhe Vuçiç me mbi 50% mbështetje nuk mundej. Kjo do të konfirmohet nga kushdo që e kupton dinamikën e shoqërisë serbe. Nga ana tjetër, edhe një zgjidhje që përfshin ndarjen e Kosovës dhe masat shtesë për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore serbe në Kosovë, dhe me njohjen e pjesës tjetër të Kosovës, është e vështirë të mbijetojë në Beograd, por Vuçiç do të arrinte ta bëjë këtë, si dikush që kontrollon të gjithë sistemin dhe burimet më të mëdha përmes të cilave i menaxhon madje edhe tregimet.

Kjo ide, megjithë mohimet e shumta, megjithatë është përmbushur me disa mirëkuptime nga administrata amerikane, me shumë mundësi sepse do të përfundonte negociatat. Nga ana tjetër, një aktor kryesor evropian, Gjermania, kundërshtoi me forcë zgjidhjen nga frika e pasojave të mëtejshme në Ballkan.

Për shkak të pozicionimit të palëve të interesuara, një bllokadë thelbësore e kësaj ideje erdhi në Prishtinë. Në Prishtinë, një situatë po kujtonte Serbinë e Koshtunicës 13-14 vjet më parë: një shoqëri e pluralizmit politik, ku partitë politike nuk janë në gjendje të uzurpojnë ligjërimin publik dhe një shoqëri që me majë gishti që mbrojnë vendin e tyre të shenjtë. Për më tepër, shoqëria kosovare është mësuar me një seri fitoresh diplomatike kur pohohet afirmimi ndërkombëtar i pavarësisë së Kosovës, dhe përmendja e një zgjidhjeje të tillë ka gjetur rezistencë të madhe në publikun e Kosovës.

Siç pritej, mbështetja për këtë rezistencë erdhi nga Gjermania. Përgjigja pro-formale e Gjermanisë ndaj vendimit të Ramush Haradinaj për vendosjen e një tarife 100%, e cila ka bllokuar dialogun për një vit e gjysmë, si dhe mbështetjen e mëvonshme pasuese për qeverinë e Albin Kurti për t’u përqëndruar në shtetin e ligjit dhe ekonominë, me mendimin se dialogu mund të presë një tregues se një zgjidhje që përfshin ndryshimin e territorit është diskutuar. Nëse zgjidhja nuk nënkupton këtë qasje territoriale, nuk ka asnjë arsye pse Gjermania nuk duhet të qëndrojë pranë SHBA për të bërë presion ndaj qeverisë së Kosovës për të hequr tarifat dhe për të vazhduar dialogun. Qëllimi është të vonojmë dialogun dhe zgjidhjen pas zgjedhjeve në SHBA dhe të shpresojmë që Trump të mos rizgjidhet.

Ҫfarë sjell periudha tjetër dhe COVID-19?

Qeveria e Albin Kurtit është rrëzuar nga partnerët e koalicionit nga mënyra si u përballen me pandeminë e koronavirusit, por edhe për refuzimin e Kurtit për të hequr tarifat 100% pa kushte, gjë që ishte një parakusht për dialog të vazhdueshëm. Presion për këtë llogaritje politike pati edhe nga Përfaqësuesi Special i Presidencës së SHBA për bisedimet e paqes Beograd-Prishtinë, Richard Grenell.

Të jesh i aftë për të formuar një qeveri të re në Kosovë pa Vetëvendosjen e Kurtit mund të çojë në rifillimin e dialogut, por vështirë në një zgjidhje. Një qeveri e re pa Vetëvendosje, e cila ka një ngritje vlerësimi mbi 40% pas rrëzimit të qeverisë së Albin Kurtit, nuk do të jetë një qeveri plotësisht e besuar dhe çdo zgjidhje me kompromise të vështira do të jetë vetëvrasje politike për të dhe Presidentin Thaçi.

Nga ana tjetër, dy faktorë të tjerë nuk po ndihmojnë zgjidhjen e mundshme këtë vit. Së pari, zgjedhjet në Serbi të planifikuara për muajin Prill dhe të shtyhen deri në njoftimin e mëtutjeshëm për shkak të pandemisë së koronavirusit do të mbahen më së afërmi më 28 Qershor ose vetëm në vjeshtë, përveç nëse epidemia në Serbi është frenuar në 6 javët e ardhshme. Duke pasur parasysh këtë, Partia Progresiste Serbe do të ketë një kohë të vështirë për të zgjidhur çështjen e Kosovës pak para zgjedhjeve. Së dyti, mbase faktori më i rëndësishëm që nuk shkon krah për krah është epidemia aktuale e koronavirusit në Amerikë dhe fakti që zgjidhja e mundshme politike për çështjen e Kosovës sigurisht që nuk mban të njëjtin numër pikësh për administratën Trump, siç bëri deri para dy muajsh.

Kjo shtron pyetjen, pse atëherë presioni i Grenell për të rrëzuar qeverinë e Kurtit? Presioni mund të ishte personal. Së pari, vetë Grenell ka një problem të besueshmërisë në publikun amerikan, kështu që duke zgjidhur çështjen e Kosovës, ai dëshiron të ndërtojë imazhin e një njeriu të besueshëm i cili iu përmbahet gjërave. Së dyti, është e mundur që për shkak të kundërshtimit të Kurtit ndaj Grenellit, është një parim i thjeshtë i nënshtrimit dhe emërimit të një faktori të veçantë politik.

Në fund të fundit, rrethana të caktuara në epokën e pandemisë janë në mbështetje të plotë të një zgjidhjeje të mundshme këtë vit, dhe për këtë arsye nuk duhet të përjashtohet plotësisht kjo ide. Kompromiset e rënda sigurisht që do të krijonin pakënaqësi në të dy shoqëritë, të cilat, në rrethana normale, sigurisht që do të manifestoheshin në rrugë. Në një kohë të pandemisë, ndalimit (dhe frikës së) tubimeve publike dhe orës policore, gjithçka që ata do të shihnin nga protestat do të ishte protesta me tenxhere e luge nëpër ballkone e oborre. Rreziku i konfliktit etnik në Kosovë do të minimizohej.

Po pas zgjedhjeve në SHBA?

Pandemia e koronavirusit do të ketë pasoja shkatërruese në ekonominë botërore, dhe kjo ngjarje ka potencialin të jetë ndryshimi më domethënës global pas Luftës së Dytë Botërore. Temat në lidhje me pandeminë do të jenë mbizotëruese në nivelin global, dhe mbetet pyetja se në çfarë mase elitat politike të fuqive botërore do të shohin interes politik për t’i kushtuar vëmendje zgjidhjes së çështjes së Kosovës. Ende, të mos harrojmë Grenelin. Nëse ai mbetet i lartë në administratë pas zgjedhjeve në SHBA, dialogu mes Beogradit dhe Prishtinës mund të mbetet në axhendën e tij personale.