“Sikur të isha dikush”

Ashtu si vitin e kaluar rreth kësaj kohe, në fillim të shkurtit, më gëzoi ftesa e Iniciativës së Re Sociale (NSI) nga Mitrovica për të marrë pjesë në diskutimet e tyre tashmë tradicionale mes analistëve të rinj politikë dhe ekspertëve – përfaqësues të shoqërisë civile nga  komuniteti serb dhe ai shqiptar në Kosovë. Takimi kësaj radhe u mbajt në Graçanicë, në hotelin me të njëjtin emër, i cili do të mbetet në kujtesën time si një ishull shprese në detin e stuhishëm të ngjarjeve në këtë tokë të shenjtë serbe për shumë njerëz ende.

Pas diskutimeve të vitit të kaluar në Brezovicë, kësaj radhe arrita më e përgatitur për një diskutim joformal të ndryshëm nga të tjerët në këtë temë. Duke filluar nga pasditja vonë dhe duke vazhduar gjatë darkës, e cila shpesh zgjat deri në vonë, diskutimi shpaloset më shumë në formën e një bisede mes të njohurve të vjetër që shkëmbejnë përshtypje, mendime dhe sugjerime konstruktive, sesa përplasje debatesh midis palëve në konflikt me të cilat jemi mësuar në diskursin politik publik.

Teksa shikoj fytyrat e tyre të reja të ndriçuara nga drita e ngrohtë e oxhakut rreth të cilit jemi mbledhur, më shkon në mendje se një i huaj që do të zhytej në një ngjarje të tillë pa njohuri paraprake për historinë e fundit të marrëdhënieve tona, pa dyshim do të kthehej në shtëpi i bindur se integrimi i dy komuniteteve është jo vetëm i mundur, por edhe i dëshiruar, dhe në segmente të caktuara, i arritshëm. Fatkeqësisht, realiteti i ashpër së shpejti do t’i vërtetonte ata që e kishin gabim.

Edhe pse biseda që shpaloset në gjuhën angleze të përsosur mund të duket si shkëmbim spontan i mendimeve në shikim të parë, ajo në fakt ndjek një axhendë të përcaktuar saktësisht të komunikuar me pjesëmarrësit paraprakisht, me një moderator me përvojë që siguron që secili folës të marrë hapësirën e merituar për prezantim të pandërprerë.

Tema është e gjerë, por në thelb ka vetëm një që duket gjithnjë e më shumë si një utopi dhe vetëm herë pas here si një qëllim i arritshëm. Si të arrihet normalizimi? Në vend që t’i qasemi një zgjidhjeje të qëndrueshme, përshtypja e përgjithshme është se ne po largohemi më shumë prej saj. Pjesëmarrësit e kombësisë serbe dhe shqiptare bien dakord për parakushtet minimale të nevojshme për një jetë normale dhe të denjë të familjeve serbe. Duke filluar nga liria e fjalës dhe e lëvizjes, arsimimi dhe shkollimi i fëmijëve, shërbimet shëndetësore, të ardhurat dhe pensionet e rregullta, e deri te asistenca sociale për më të cenuarit.

Por kur asgjë nga këto nuk është e disponueshme, kur një nënë e re e shtrëngon shumë fort dorën e vajzës së saj kur ajo buzëqesh në rrugë, sepse ajo ka frikë se oficeri i forcave speciale me fytyrë të ashpër me veshje të plota do ta keqkuptojë atë dhe do të trokasë armën. Kur postieri nuk i bie më ziles së derës së moshuarës së palëvizshme për t’i sjellë një herë në muaj pensionin e pakët. Kur mjekët, infermierët dhe mësuesit nuk marrin paga, ndërkohë që mjekimet dhe furnizimet mjekësore të nevojshme për ndërhyrje kirurgjikale mungojnë prej kohësh. Kur jeta është e tillë që i ngjan më shumë një kampi të kohës së luftës, poshtëruese dhe e padenjë për çdo qenie njerëzore, për çfarë normalizimi dhe çfarë normaliteti mund të flasim?

Viti në të cilin mbi 4 miliardë njerëz në 40 vende të botës, përfshirë SHBA-në, BE-në, por edhe qytetarë të Serbisë dhe Kosovës, do të shkojnë në kutitë e votimit, do të sjellë një fishekzjarrë sfidash për dialogun ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës. Duke gjykuar nga ngjarjet që shënuan fillimin e tij, kam frikë se fjala “sfidë”, si një zëvendësim i zbutur i huazuar nga gjuha angleze për “problem”, do të bëhet një eufemizëm për atë që na pret në këtë 2024.

Prandaj, “Sikur të isha dikush”, do të bëja gjithçka që kam në dorë që këto takime të Nismës së Re Sociale t’i bëjnë model për të gjitha dialogët e ardhshëm që synojnë gjetjen e zgjidhjeve të qëndrueshme për jetën dinjitoze të serbëve, si dhe bashkëjetesën e serbëve. shqiptarëve dhe të gjitha komuniteteve tjera që jetojnë në Kosovë.

Fatkeqësisht, kam frikë se ai që vendos për fatin e serbëve në Kosovë nuk do të jetë i gatshëm të largohet nga vendi I tij i rehatshëm politik nga i cila pandërprerë lëshon breshëri kërcënimesh të reja për mbijetesën e tyre, duke shkruar në mënyrë të pashmangshme faqet e fundit të historisë tragjike të serbëve në Kosovë.

Prandaj, do t’i inkurajoja të gjithë ata që janë sinqerisht të interesuar për fatin e Ballkanit që të dëgjojnë zërin e urtë të këtyre të rinjve dhe të rejave që me të vërtetë dëshirojnë të qëndrojnë në Kosovë dhe të jetojnë në paqe me fqinjët e tyre pa dallim kombësie dhe feje. Pa harruar historinë, por duke ecur së bashku drejt një të ardhmeje të përbashkët.

“Sikur të isha dikush” – emisioni televiziv që u jep njerëzve të zakonshëm mundësinë të flasin për atë që do të ndryshonin nëse do të kishin pushtet.